Een herfstavond met Van Zomeren

Waarom zijn het vaak politici die in de jury van literaire prijzen zitten? Sinds ik in de politiek zit, kom ik niet echt aan lezen toe en ik neem aan dat hetzelfde geldt voor ministers, kamerleden, etc. Hoe dan ook, ik was aangenaam verrast toen literair dispuut Flanor mij vroeg om de schrijver Koos van Zomeren te interviewen. Van Zomeren is dit jaar gastschrijver bij de RUG en verzorgde in dat kader al een drietal lezingen. Ook geeft hij een aantal colleges waarin compact schrijven centraal staat. Het uiteindelijke doel is om die éne zin te vinden waarmee je alles zegt. Maar het moet niet uitmonden in mooi-schrijverij, het moet functioneel zijn en kan dus ook best terloops in een stukje tekst terecht komen.
Ik zit wel vaker debatten en dergelijke voor, maar voor dit gesprek was ik toch wel een beetje nerveus. In de eerste plaats is literatuur niet mijn specialiteit, dat merkte ik al toen ik voor mijn eindexamen titels van boeken moest verklaren en diepere lagen moest doorgronden. In de tweede plaats kan je er bij politici vaak wel vanuit gaan dat ze de mogelijkheid gebruiken om honderduit te praten, maar bij schrijvers was ik er niet zo zeker van. In de derde plaats ben ik niet bekend met het publiek dat op literaire avonden afkomt. Niets zo erg als een pijnlijke stilte van een volle zaal bij een grappig bedoelde opmerking.
Maar gelukkig viel het allezins mee. Koos van Zomeren is een aardige man en een boeiende verteller. In de eerste helft van het gesprek hebben we het vooral gehad over zijn maatschappelijke betrokkenheid. Begin jaren '70 was Van Zomeren raadslid namens de Socialistiese (oude spelling) Partij in Nijmegen. Hij kwam er echter achter dat de politiek niets voor hem was dus legde hij zich weer toe op schrijven. Het lot van dieren, het veranderende landschap en de natuur zijn een centraal thema in het werk van Koos van Zomeren. Ik legde de link tussen de boodschap die hij in zijn boeken naar voren brengt en politiek handelen: als je misstanden signaleert, heb je dan niet ook de neiging om er iets aan te veranderen. Hij bracht echter een hele sterke scheiding aan: je moet als schrijver de vrijheid hebben om te schrijven wat je wil, zonder dat je je als politicus hoeft te verantwoorden voor hetgeen je naar voren brengt. Dat hij wel de Prijs voor Natuurbehoud van het Prins Bernhardfonds won, was mooi meegenomen, maar Van Zomeren zocht het niet op. Het is een mooie bijkomstigheid dat boeken en columns een bepaald effect sorteren, maar dat wil niet zeggen dat dat ook de bedoeling was.
In het tweede deel van het gesprek ging het over veranderingen in het landschap. Volgens Van Zomeren moet een landschap uiteindelijk meer dan een leven meegaan, omdat mensen de behoefte hebben aan een bepaalde omgeving waar ze zo nu en dan naar terug kunnen. In de snelheid waarmee het huidige landschap verandert raken mensen die ijkpunten kwijt. Achteraf gezien was het een slechte zaak dat in de jaren '60 een financiële kwantificering heeft plaatsgevonden van natuur en milieu omdat het daarmee ook makkelijker te verpatsen was. Uiteindelijk gaat het om belevingswaarde en dan is de scheiding tussen 'echte' natuur en 'pseudo' natuur veel kleiner.
Ik heb me gisteravond prima vermaakt, en ik geloof dat dit voor de zaal ook gold. Voor de liefhebber: vanavond (27 oktober) wordt om 20.30 uur Van Zomeren´s nieuwste roman het leven heeft geen geheimen gepresenteerd in Athena´s Boekhandel